Surrealizm

Surrealizm – jeden z najskuteczniejszych i najbardziej rozpoznawalnych nurtów sztuki współczesnej. Powstał, jak to często bywa w sztuce, jako wyraz buntu przeciwko skostniałym wartościom i mieszczańskiemu podejściu do życia i sztuki. Narodził się we Francji w 1924 roku. Najpierw pojawił się tylko w literaturze, potem szybko rozprzestrzenił się na inne dziedziny sztuki: malarstwo, rzeźbę, kino i teatr.

Stworzenie koncepcji surrealizmu przypisuje się Guillaume Apollinaire, francusko-polskiemu poecie, pisarzowi i krytykowi sztuki. W 1917 ukuł termin na określenie zacierania się granicy między snem a rzeczywistością w sztuce. Zgodnie z tym poglądem sztuka surrealistyczna powinna odrealniać rzeczywistość, nadając jej formę absurdalnych snów i obrazów.

Jednak Apollinaire, jako artysta całkowicie niezależny, nie ogranicza się do surrealizmu, ale jest bliski dadaizmowi i fowizmowi. Dlatego za prawdziwy początek surrealizmu uważa się słynny Manifest André Bretonégo (pierwszy z jego trzech Manifestów surrealistycznych), opublikowany 15 października 1924 roku.

Główne postulaty Bretoné dotyczą zerwania z realizmem w sztuce i przyznania mu prawa do korzystania z wyobraźni, inspiracji, odniesienia z dzieciństwa i obiektywnej możliwości. Ale odejście od realizmu to nie to samo, co na przykład sztuka abstrakcyjna. Jest to raczej nieświadome i irracjonalne połączenie elementów ze świata rzeczywistego. Dokładna definicja Bretonégo brzmi następująco: „Czysty automatyzm psychiczny, dzięki któremu zamierza się wyrażać ustnie lub pisemnie, lub za pomocą dowolnej innej metody realne działanie myśli. Przekaz myśli bez jakiejkolwiek kontroli rozumu, bez zamierzeń estetycznych czy moralnych”

W 1925 odbyła się pierwsza wystawa surrealistów.

Najważniejszy przedstawiciel surrealizmu w malarstwie

Jeśli surrealizm pierwotnie dotyczył tylko literatury, dziś najsłynniejsze przykłady znajdujemy w kinie (Luis Buñuel), ale przede wszystkim w malarstwie.

Najsłynniejsze obrazy surrealistyczne stworzyli:

Salvador Dalí,
Giorgio de Chirico,
Max Ernst,
Hans Arp,
Marcel Duchamp,
Francis Picabia,
Osvaldo Licini,
René Magritte
Frida Kahlo.

Surrealistyczne inspiracje

Ważnym przykładem dla surrealistów jest twórczość Hieronima Boscha, malarza żyjącego na przełomie XV i XVI wieku, którego ekspresyjny styl był uderzający, zaskakujący jak na epokę, w której się urodził. Czerpali także z doświadczenia dadaizmu i literacko inspirowali się hrabiami Lautréamont i Arthurem Rimbaud.

Trudno nie wspomnieć o psychoanalizie, której głównymi przedstawicielami są Carl Gustav Jung i Zygmunt Freud, rozwijającej się w okresie narodzin surrealizmu. Nieświadomość, hipnoza, pismo automatyczne – zjawiska badane przez psychoanalityków – również fascynują surrealistów, ponieważ mogą stać się źródłem ich kreatywności.

W końcu, podobnie jak psychoanaliza, twierdzą, że ludźmi rządzą siły silniejsze niż rozum.

Surrealizm poza Francją i nie tylko w sztuce

Choć urodził się w Paryżu, surrealizm szybko rozprzestrzenił się w całej Europie. Jej przedstawiciele utworzyli grupy i związki w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Belgii, Wielkiej Brytanii, Rosji, ale być może także w Polsce.